Ήταν 1η Απριλίου της Ε.Ο.Κ.Α η αρχή…
Η 1η Απριλίου για άλλους λαούς μπορεί να είναι η ημέρα των ψεμάτων και των σκωπτικών πειραγμάτων. Για τον Ελληνισμό είναι ημέρα μνήμης και τιμής. Τιμούμε, ή ορθότερα οφείλουμε να τιμούμε, τους Αγωνιστές του Κυπριακού Έπους του 1955-1959. Εκείνους που αγωνίσθηκαν για την Ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την ελληνικότητα της Κύπρου.
Θυμόμαστε τα πρόσωπα, τα κείμενα, τις επιστολές από την φυλακή. Δοξάζουμε το θάρρος τους. Συγκινούμαστε με τα νιάτα τους και με την πίστη τους. Σκύβουμε ευλαβικά το γόνυ μπροστά στους τάφους τους, στα Φυλακισμένα Μνήματα. Ξαναδιαβάζουμε τα απομνημονεύματά τους και ιδίως τις αναμνήσεις του παπα-Σταύρου Παπαγαθαγγέλου, του Ιερέως, ο οποίος μύησε στον Αγώνα και εξομολογούσε πολλούς Αγωνιστές.
Ο Αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. άφησε ηθικά διδάγματα. Κληροδότησε παρακαταθήκες στους νεωτέρους. Σφυρηλάτησε το πνεύμα του Ελληνισμού και ένωσε τους Έλληνες ανά την Υφήλιο. Δίδαξε τη συνέχεια και τη διαχρονία του Ελληνισμού. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου πήρε ως ψευδώνυμο το όνομα του Μακεδόνος κλεφταρματολού Ζήδρου. Ο στρατιωτικός Αρχηγός του Αγώνα, ο Γεώργιος Γρίβας, ονομάσθηκε Διγενής συνδέοντας την Κύπρο με την Βυζαντινή Ρωμηοσύνη. Πολλοί Αγωνιστές διάβαζαν την ιστορία των ηρώων της Αρχαίας Ελλάδος και του 1821. Η Εκκλησία της Κύπρου ανεδείχθη εθναρχούσα και ηγήθηκε του Αγώνος, τιμώντας έτσι το αίμα του Εθνομάρτυρος Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και των κληρικών που μαρτύρησαν δίπλα του στις 9 Ιουλίου 1821.
Είχε Ελληνορθόδοξες ρίζες εκείνος ο Αγώνας. Τα αγόρια και τα κορίτσια που πρωταγωνίστησαν έβγαιναν από τα Κατηχητικά της Εκκλησίας και πίστευαν ότι η Κύπρος δεν μπορεί να έχει άλλο μέλλον παρά Ορθόδοξο και Ελληνικό. Είχε ταυτοχρόνως και οικουμενική, πανανθρώπινη διάσταση ο Αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. Οι Έλληνες της Κύπρου αγωνίσθηκαν κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας δίνοντας ελπίδα και θάρρος σε άλλους καταπιεσμένους λαούς.
Οι Αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. φάνηκαν αντάξιοι συνεχιστές του 1821 και του 1940. Ο Αγώνας κράτησε και ο Κυπριακός λαός άντεξε, χάρη στις ηρωικές θυσίες των παιδιών του. Η συνεισφορά της Εκκλησίας στην τιτάνια προσπάθεια ήταν καθοριστική. Η Ο.Χ.Ε.Ν. (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων) ήταν ο προθάλαμος εισόδου στην Ε.Ο.Κ.Α. και πολλοί Αγωνιστές ξεκίνησαν από εκεί. Η Ο.Χ.Ε.Ν. ξεκινώντας από τη Λεμεσό, είχε εξαπλωθεί στα τέλη της δεκαετίας του '40 παντού στην Κύπρο. Τη μεταλαμπάδευση της εξέγερσης στις νεανικές ψυχές, είχε αναλάβει η Α.Ν.Ε. (Άλκιμος Νεολαία Ε.Ο.Κ.Α.). Με προκηρύξεις που κυκλοφορούσαν παράνομα, χέρι με χέρι, καθώς και με το έντυπο «Εγερτήριον Σάλπισμα» που εξέδιδε, η Α.Ν.Ε. βοήθησε με τον δικό της τρόπο στην εξάπλωση και διάδοση του ιδεολογικού υποβάθρου και εξέγερσης.
Ήταν τίμιος και δίκαιος ο Αγώνας εκείνος για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Στον διπλωματικό τομέα δεν ευτύχησε να δικαιωθεί πλήρως. Αντί για την Ένωση οδηγηθήκαμε σε μία κολοβωμένη Ανεξαρτησία. Στη συνέχεια η διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή και η τουρκική επεκτατικότητα έφεραν τον Αττίλα, την κατοχή, την προσφυγοποίηση, την σύληση των θρησκευτικών και πολιτιστικών μας θησαυρών.
Το νησί, εξ αιτίας συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων και λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων, έμεινε εκτός Ελληνικού Κράτους. Τα διδάγματα, όμως, οι αγώνες και οι θυσίες των νέων της Ε.Ο.Κ.Α. αποτελούν παρακαταθήκες πάνω από το εφήμερο και το ιδιοτελές. Ο ίδιος ο Ελληνισμός της Κύπρου συνεχίζει και σήμερα να διαπνέεται από την ίδια ηρωική παρακαταθήκη κι όποτε χρειάστηκε έμεινε σταθερά πιστός στη μνήμη των Αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. απορρίπτοντας σχέδια τύπου Ανάν και δείχνοντας απίστευτη γενναιότητα απέναντι στο ασιάτη εισβολέα, παραδειγματίζοντας κι εμάς τους αδελφούς της Μητέρας Πατρίδας.
(Αντλήθηκαν στοιχεία από κείμενα του Κ.Ι.Χολέβα και του Κ.Α.Οικονόμου)